در مخالفت و موافقت جشنواره برلین
۱۳۸۸ بهمن ۲۶, دوشنبه
در این جشنواره سینماگران ایرانی، چه پیش از انقلاب (شهید ثالت، کیمیاوی ...) و چه پس از انقلاب (پناهی، حکمت، مجیدی، قبادی، فرهادی ...) خوش درخشید‌ه‌اند و موفق به شکار "خرس‌های برلینی" هم شده‌اند.
چند سال است که به موازات نمایش فیلم‌های ایرانی، شماری از مهاجران و پناهندگان سیاسی مقیم این شهر، علیه حضور کارگردانان ایرانی در برلیناله دست به حرکت‌های اعتراضی می‌زنند. گرچه شرکت‌کنندگان در این اعتراضات - نسبت به جمعیت ایرانیان مقیم برلین - بسیار محدود بوده‌اند، با وجود این، اعتراضات آنها بیانگر نوعی تفکر است که باید به آن پرداخته شود.
«برلیناله، حامی جمهوری اسلامی»
یکی از کسانی که خواهان تحریم برلیناله شده، داریوش شکوف، فیلمساز ایرانی مقیم برلین است. این فیلمساز در سنین نوجوانی به آمریکا و رفته و پس از آن دیگر به ایران بازنگشته، اما در تمام این مدت خود را ایرانی دانسته و "دلش برای ایران طپیده است".
شکوف اخیرا دو فیلم در رابطه با جریانات پس از انتخابات ریاست جمهوری ساخته ("تاکسی برای بهشت" و "ایران زندان") و به موضوع شکنجه و آزادی فردی و اجتماعی در ایران پرداخته است. او در اواخر ماه نوامبر سال گذشته‌ی میلادی با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که هر دو فیلم «برای نمایش در جشنواره‌ی برلین در نظر گرفته شده‌اند».
در ماه ژانویه ۲۰۱۰ شکوف در نامه‌ی سرگشاده‌ای به دیتر کاسلیک، رئیس برلیناله، تاکید کرد که مایل نیست فیلم‌هایش در برلیناله نمایش داده شوند، زیرا «برلیناله از سیاست سرکوب جمهوری اسلامی پشتیبانی می‌کند».
«بده‌بستان‌های سیاسی»
داریوش شکوف در مصاحبه با دویچه وله می‌گوید که «فیلم‌های نمایش داده‌شده دراین جشنواره بر مبنای بده‌بستان‌های سیاسی و اقتصادی انتخاب می‌شوند و هیچ کمکی به پیشرفت سینمای ایران نمی‌کنند». او معتقد است که «یک جشنواره باید محل نمایش فیلم‌های هنری باشد نه جای تبلیغ برای حکومت‌ها».
این فیلمساز تاکید می‌کند که بنیان‌گذاران جشنواره‌های سینمایی هدفشان پیشرفت هنر و سینمای هنری بوده است و «در سال‌های اولیه هم در این مسیر موفق بودند، اما امروزه همه چیز در این فستیوال‌ها وجود دارد الا سینمای هنری».
شکوف متعجب است از اینکه یک جشنواره‌ی سینمایی «با وجود اتفاقات فاجعه‌بار پس از انتخابات ریاست جمهوری» حاضر به نمایش فیلم‌های ایرانی باشد. او معتقد است که «جمهوری اسلامی در ماه‌های گذشته، با کشتن مردمی که با دست خالی خواهان حقوق حقه‌ی خود بودند، نشان داد که یکی از منفورترین حکومت‌های جهان است و باید از هر نظرتحریم شود».
«همه‌ی فیلم‌سازها دولتی نیستند»
نادر داودی، کارگردان فیلم "سرخ، سفید و سبز" که در بخش پانورامای برلیناله نمایش داده می‌شود، در باره‌ی رابطه‌ی حکومت و سینماگران می‌گوید که در هر کشوری فیلم‌سازان متفاوت وجود دارد و در ایران هم همینطور است.
«اینکه تعدادی هم حامی دولت باشند یا دولت از آنها حمایت کند یک امر طبیعی است.» داودی اما تاکید می‌کند که در ایران فیلم‌سازان مستقل بی‌شماری هستند که نه تنها محبوب دولت نیستند، بلکه گاهی با دشمنی برخی از دولتمردان هم روبرو می‌شوند.
او می‌گوید: «آنها معتقدند که کسانی که به جشنواره می‌روند وارد بازی‌قدرتمندان جهان شده و از جانب آنها پشتیبانی می‌شوند. در خارج هم بعضی‌ها معتقدند که ما در بازی کوچکی با دولت وارد شده‌ایم و دولت از ما پشتیبانی می‌کند».
داودی، بر خلاف شکوف، اعتقاد دارد که جشنواره‌‌ها، از جمله برلیناله، در پیشرفت «سینمای متفکر» ایران نقش مهمی ایفا کرده‌اند و توانسته‌اند، بخشی از واقعیت پنهان ایران را به جهانیان بنمایانند.
«جایزه‌ها از پیش تعیین شده‌اند»
داریوش شکوف برای نخستین بار به دلیل اکران فیلمش "هفت مستخدم" با بازیگری آنتونی کوئین به برلین آمد. او می‌گوید: «در همان زمان می‌دانستم که فیلم‌هایی که جایزه می‌گیرند از پیش تعیین شده‌اند و تعیین‌کننده‌ی اصلی همان بده‌بستان‌های سیاسی و اقتصادی است.»
این فیلمساز ضمن ابراز این نظر، تاکید می‌کند که در صورتی که دولت ایران موافق فیلمی نباشد «اصلا اجازه‌ی ساخت یا درنهایت اجازه‌ی خروج به آن نمی‌دهد». او سپس نتبجه می‌گیرد که دولت باید با همه‌ی فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند، از جمله آنهایی که جایزه می‌گیرند، موافق باشد، «یعنی آنها را در خدمت خود بداند».
«فیلم‌سازان مستقل دستشان در جیب خودشان است»
نادر داودی در رابطه با نقش دولت در فیلم‌ها به «تئوری توطئه» اشاره می‌کند و این را مایه تاسف می‌داند که «ما ایرانی‌ها مخصوصا در سی سال گذشته همه چیز را از عینک سیاسی می‌بینیم».
این فیلمساز معتقد است که توافق دولت با ساخت یک فیلم به این معنی نیست که آن فیلم برای تایید، یا در خدمت تحکیم دولت باشد. او تاکید می‌کند که دولت از فیلم او پشتیبانی نکرده و در راه‌یابی آن به برلیناله هم هیچ‌گونه نقشی نداشته است.
داودی در پاسخ به این پرسش که چه کسی فیلم‌های ایرانی را به برلیناله معرفی می‌کند، می‌گوید: نماینده‌ی برلیناله در سفرهای خارجی خود، به ایران هم سری می‌زند و در گفت‌وگو با اهالی سینما و "آژانس‌های فیلم"، آثار متعددی را می‌بیند و سپس نمونه‌هایی را با خود به برلین می‌‌آورد. «گزینش نهایی فیلم‌ها با هیئت ویژه‌ی برلیناله در برلین است.»
نویسنده: فرهاد پایار
تحریریه: شهرام احدی